چگونه با ماه رمضان وداع کنیم؟

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ وقتی به یک میهمانی بزرگ می‌رویم یا وارد جلسه مهمی می‌شویم، معمولا از روی دست بزرگ‌تر‌ها نگاه می‌کنیم و حواسمان به حرفه‌ای‌هاست؛ به آنها که از ما کارکشته‌تر هستند و چم‌وخم راه را می‌دانند تا ادب و آداب میهمانی را درست رعایت کنیم و قدم اشتباهی برنداریم.

 حالا حکایت ماه میهمانی خداست؛ میهمانی‌ای که یکی‌دو روز آینده سفره‌اش جمع می‌شود. وقت وداع است و لازم است به‌سراغ بزرگان دین برویم تا بدانیم که چرا و چگونه باید از این ماه پربرکت خداحافظی کرد. این است که پای منبر برخی علما و سخنرانان نشسته‌ایم، بلکه در این وداع راهنمایمان باشند.

وداعی که برای دوستان ماه خداست 

وداع برای فردی است که با ماه مبارک رمضان، مأنوس و این ماه دوست او باشد؛ وگرنه آن که با این ماه نبوده است، وداعی ندارد. انسان از دوستش یا فردی که مدتی با او مأنوس بوده است، خداحافظی می‌کند. کسی که اصلا نمی‌‏داند چه وقت ماه مبارک رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد، وداعی ندارد.

 امام‌سجاد (ع) آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، با سوزوگداز این دعا را می‌خواندند و می‌فرمودند: «ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به‌همراه خود رحمت آورد و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمت‌هایی رسیدیم.

دوستی بود که به همراهش، رحمت و مغفرت و برکت آورد». رسول خدا (ص) نیز در خطبه شعبانیه فرمودند: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ ا... بِالْبَرَکَه وَ الرَّحْمَه وَ الْمَغْفِرَه: این ماه، برکت و رحمت و مغفرت می‌‏آورد. کسی که رفیق این ماه بوده است و باشد، برکت و رحمت و مغفرت این ماه را هم دریافت می‌کند». آیت‌ا... جوادی‌آملی

پس از خداحافظی، حرمتش را نگه داریم 

از زبان ائمه‌اطهار (ع) می‌خوانیم: «سلام بر تو باد که تا وقتی ما در تو بودیم و تو درکنار ما بودی، دل‌های ما رقیق شده بود، گناهان ما کمتر شده بود. یاوری بودی که ما را در جنگی که با شیطان داریم، کمک می‌کردی.... چقدر آزادشده‌های از آتش در تو زیاد بودند!».

 در روایت آمده شب اول ماه مبارک رمضان در هنگام افطار، هزارهزار نفر از جهنم آزاد می‌شوند، شب دوم و شب سوم همین‌طور. به شب جمعه که می‌رسد، به اندازه تمام این دوران آزاد می‌شوند. به شب نیمه ماه که می‌رسد، به اندازه تمام این دوران ...؛ البته ما صاحب همت هستیم و در طول سال از این ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر، هزاربار دیگر جهنم را بر خودمان واجب می‌کنیم! اگر دل مادر را سوزاندیم، جهنم واجب می‌شود.

اگر آبروی یک نفر را بردیم، جهنم واجب می‌شود و چقدر خوشبخت شد فردی که حرمت تو را در این ماه نگه داشت! رسول اکرم (ص) فرمودند: «پرهیز از گناه». اگر فردی از گناه پرهیز کرد، حرمت ماه رمضان را حفظ کرده است. اگر فردی بداخلاقی نکرد، حرمت این ماه را حفظ کرده است. آیت‌ا... جاودان

وداع با ماه رمضان، سیره اهل‌بیت (ع) است 

انسان یکی از ادب‌هایی که باید رعایت کند در وقتی که از جایی، مکانی، منزلی، مهمانی، حرمی و... خارج می‌شود، ادب وداع و خداحافظی است و لذا در ماه مبارک رمضان که ماه رحمت و مغفرت الهی و ماه گسترش خوان الهی است، ائمه گرامی و رسول خدا (ص) به ما آموخته‌اند که این ادب را رعایت و با ماه مبارک رمضان وداع کنید. وجود مقدس رسول گرامی اسلام (ص) به جابر‌بن‌عبد‌ا... انصاری فرمودند: «جابر! با ماه رمضان، وداع و خداحافظی کن». جابر پرسید: «یا رسول‌ا...! چگونه خداحافظی کنم و چه بگویم؟». 

پیامبر (ص) فرمودند: «این را که من به تو یاد می‌دهم، بگو. اگر این‌گونه که می‌گویم وداع کنی، به یکی از دو نیکی می‌رسی. بگو: اللهمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهدِ مِنْ صیَامِنَا إیَّاهُ فَاِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرحُوماً وَ لَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً: بارخدایا! این را آخرین دوران روزه‌داری ما قرار مده و اگر قرار دهی، پس مرا بخشیده‌شده بگردان و محرومم قرار مده!». (اقبال‌الاعمال، ص۲۴۳). حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رفیعی

این وداع باید واقعی باشد، نه دروغی 

دعای ۴۵ صحیفه‌سجادیه که دعای وداع با ماه رمضان است، ۵۶ فراز دارد و امام‌سجاد (ع) در این دعا، بیست‌بار با ماه رمضان خداحافظی کرده‌اند. ما باید دو نوبت وداع را بخوانیم؛ یکی در آخرین جمعه ماه و یکی در آخرین شب ماه رمضان. اگر نمی‌دانیم که ماه رمضان بیست‌ونه‌روزه است یا سی‌روزه، باید دو شب با ماه رمضان وداع کنیم.

سید‌بن‌طاووس توصیه کرده است که با حال تضرع و اشک با ماه رمضان وداع کن. این وداع باید واقعی باشد نه دروغی. امام‌سجاد (ع) در این دعا می‌فرمایند: «خدایا! من با ماه رمضان وداع می‌کنم؛ وداعی که با آن دشوار است و از جدایی ماه رمضان به وحشت افتاده‌ام و غم به دلم افتاده است».

 آیا ما می‌توانیم این جملات را بگوییم؟ حضرت می‌فرمایند: خداحافظ‌ای ماه بزرگ خدا!‌ای ماه عید اولیا!‌ای ماهی که در آن دل‌ها نرم شد و اشک‌ها جاری شد و گناهان کم شد!‌ای ماهی که خیلی‌ها در آن آزاد شدند!‌ای ماهی که ما را یاری کرد که بر شیطان غلبه پیدا کنیم! هیچ ماهی قابل رقابت با این ماه نیست (ماهی که در آن نفس کشیدن، ثواب ذکر دارد)، ماهی که ما از روزه آن خسته نشدیم.

از مستحبات ماه شوال، این است که انسان شش روزش را روزه بگیرد؛ یعنی ما باید ماه رمضان را بدرقه کنیم. حضرت می‌فرمایند: «خدایا! به ما مصیبتی می‌رسد که این ماه دارد از دستمان می‌رود. خدایا! این مصیبت را جبران کن».
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی‌قمی

با ماه رمضان، خوب خداحافظی کنیم 

خیلی عجیب است امام‌سجاد (ع) در جمله‌ای، در دعای وداع با ماه رمضان می‌فرمایند: «خدایا! از این بالاتر که یک ماه رمضانی می‌آید که من اصلا در این دنیا نیستم، هرچه در آن ماه رمضان‌ها به همه خوبان می‌دهی، به من هم بده!». اگر کسی نگاهش به خدا این‌گونه باشد، خدا همین‌قدر به او می‌دهد. فرمود هیچ کسی به خیر نمی‌رسد؛ الا با حسن ظن به خدا و با امید به خدا. این روز آخری، تنها سرمایه ما امیدواری ماست. شب آخر کسی که درس نخواند، دیگر کتاب خواندن و اینها چاره نیست؛ یک راه دیگری باید پیدا کند. 

فردی که در ماه رمضان کار نکرده، از قبل ماه رمضان (برای بهره بردن از برکات این ماه) آماده نشده است، شب قدر را از دست داده، سحر‌ها را از دست داده است، امروز فقط باید بنشیند خدا را حمد کند، استغفار کند، گریه کند و اشک بریزد. خدا ببیند مصیبت‌زده است، زیر بالش را می‌گیرد و می‌گوید: بلند شو، بنده من! در میهمانی من زمین خوردی، من خودم هوایت را دارم. این باید حال ما باشد. دعای وداع را شب آخر ماه بخوانید. نشد، روز آخر ماه بخوانید. این دعا را بخوانید تا به فضل خدا برسید. با ماه رمضان خوب خداحافظی کنید؛ زیرا این ماه رمضان دیگر برنمی‌گردد.

 ماه رمضان سال دیگر یک ماه رمضان دیگری است. در این وداع اگر اشکمان جاری بشود، غصه‌دار بشویم، خدای متعال زیر بالمان را می‌گیرد و آنچه در ماه رمضان به خوبان داده است، به‌خاطر غصه‌داری‌مان به ما نیز عطا می‌کند، لذا توصیه می‌کنم دعای وداع ماه را حتما بخوانید.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین میرباقری